αμάξωμα

Μέρος του οχήματος που καλύπτει, συνδέει και προφυλάσσει τον μηχανισμό του και επιπλέον στεγάζει τους επιβάτες και το φορτίο. Η καθιερωμένη τεχνική προβλέπει α. με μόνο προορισμό την κάλυψη, προσαρμοσμένα σε πλαίσια, ενώ πολυάριθμες σύγχρονες λύσεις που τείνουν να κάνουν ελαφρύτερα τα οχήματα, έχουν καταλήξει σε αυτοφερόμενα α. τα oποία, χάρη στην ειδική ενιαία κατασκευή τους, είναι ικανά να υποβληθούν σε καταπονήσεις και δεν έχουν ανάγκη από κατά κανόνα άκαμπτο πλαίσιο. Άλλα ουσιώδη προσόντα που πρέπει να έχει ένα σύγχρονο α. είναι: εξωτερικό σχήμα με καλαίσθητη γραμμή, ανθεκτικότητα, περιορισμένο βάρος και άνετη διαρρύθμιση, ιδιαίτερα στον χώρο που προορίζεται για τον οδηγό του οχήματος, ο οποίος πρέπει να διαθέτει ευπρόσιτα χειριστήρια και όργανα και όσο γίνεται ευρύτερο οπτικό πεδίο. Το τελευταίο αυτό χαρακτηριστικό γνώρισμα του α. οδήγησε στην κατασκευή θέσεων για τον οδηγό, με όργανα και χειριστήρια συγκεντρωμένα, κουβούκλιων με πλατιά κρύσταλλα και επικλινών καλυμμάτων μηχανής (καπό). To κύριο μέρος του α. (πήγμα ή κουβούκλιο) κατασκευάζεται συνήθως από σιδερένια ελάσματα (λαμαρίνες) με μια σειρά από κατασκευαστικές κατεργασίες, πάνω σε αλυσίδα παραγωγής. Οικατεργασίες αυτές μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: - διαμόρφωση του κάθε τμήματος με πρέσες· -σύνδεση των τμημάτων αυτών με πολλαπλή σημειακή συγκόλληση (ποντάρισμα)· - αποξείδωση και αφαίρεση λιπαρών ουσιών από την επιφάνεια· - λουτρό σε άλατα φωσφόρου για προστασία από τη σκουριά και τους θορύβους· - στοκάρισμα και λείανση· - βάψιμο με πιστολέτο· - στέγνωμα σε κλιβάνους με υπέρυθρες ακτίνες· - στίλβωση με ηλεκτρικές βούρτσες. Αφού γίνουν όλες αυτές οι εργασίες, το κουβούκλιο εφοδιάζεται με όλα τα εξαρτήματα που συμπληρώνουν το α. (κρύσταλλα, φανοί, πόμολα, καθίσματα, διάφορα όργανα κλπ.). Στο τέλος, μετά τη συναρμολόγηση του α. πάνω στο όχημα, γίνεται η δοκιμή στεγανότητας, κατά την οποία το α. υποβάλλεται σε καταπόνηση, αντίστοιχη προς τις χειρότερες ατμοσφαιρικές συνθήκες που θα ήταν δυνατόν να παρουσιαστούν. Σε περιπτώσεις ορισμένων ειδικών οχημάτων, το κουβούκλιο ορισμένες φορές κατασκευάζεται όχι από σίδερο, αλλά από ελαφρύ κράμα ή και από πλαστική ύλη που έχει ενισχυθεί με ίνες γυαλιού. Τα α. διακρίνονται σε κάποιους βασικούς τύπους οι οποίοι, παρά την πρόοδο που έχει γίνει με την πάροδο του χρόνου, έχουν διατηρήσει συγκεκριμένα ειδικά χαρακτηριστικά, που τους διαφοροποιούν. - μπερλίνα: α. πάντοτε κλειστό· το χρησιμοποιούν τα περισσότερα αυτοκίνητα· μπορεί να έχει δύο ή τέσσερις πόρτες και δύο ή περισσότερα παράθυρα· κανονικά είναι τεσσάρων, πέντε ή έξι θέσεων· - κουπέ: α. ίδιο με το προηγούμενο, αλλά πιο μικρό για αυτοκίνητα σπορ· έχει μόνο δύο πόρτες και κανονικά δύο θέσεις και δύο ακόμα πρόχειρες για περίπτωση ανάγκης· - μπερλίνα μετατρεπόμενη: α. κλειστό, που διαφέρει από την κλασική μπερλίνα μόνο κατά το ότι μπορεί να ανοίγει μέρος της σκεπής του· - καμπριολέ: α. με κάλυμμα, που όταν είναι ανεβασμένο, το α. είναι όμοιο με την μπερλίνα και όταν είναι κατεβασμένο, το όχημα είναι εντελώς ανοιχτό· κανονικά έχει δύο πόρτες και τέσσερις θέσεις· - τορπέντο: όμοιο με το καμπριολέ, αλλά με πλευρικά εφεδρικά καλύμματα, αντί για κινητά κρύσταλλα· το μοντέλο αυτό έχει πλέον καταργηθεί· - σπάιντερ: α. με δύο πόρτες και δύο θέσεις, για αυτοκίνητα σπορ, πάντα με πτυσσόμενο κάλυμμα σκεπής, τύπου καμπριολέ· - στέισον βάγκον: α. όμοιο με την μπερλίνα, αλλά διαθέτει και πίσω πόρτα, για να τοποθετούνται εμπορεύματα, και με τη ράχη του πίσω καθίσματος ανατρεπόμενη, ώστε να δημιουργείται επαρκής χώρος για φορτίο· ο τύπος αυτός α. είναι ο πλέον κατάλληλος για μεικτή μεταφορά, προσώπων και εμπορευμάτων. Τα τελευταία χρόνια, η αυτοκινητοβιομηχανία έχει προχωρήσει στη σχεδίαση και την εφαρμογή νέων α., είτε για αισθητικούς είτε για πρακτικούς λόγους (π.χ. σεντάν, τζιπ, πολυμορφικά, «μίνι-πόλης»). Τα α. των επαγγελματικών οχημάτων σχεδιάζονται ανάλογα με τη χρήση για την οποία προορίζονται· η κομψότητα, το φινίρισμα και η αεροδυναμική γραμμή έχουν μικρότερη σημασία. Έτσι, υπάρχουν φορτηγά με κλειστό α., τα κοινά με ανοιχτό α. και τα ανατρεπόμενα· νοσοκομειακά, ενδεχομένως και με εξοπλισμό για επείγουσες ιατροχειρουργικές επεμβάσεις· αυτοκίνητα-συνεργεία με ποικίλο εξοπλισμό· αυτοκίνητα με ποικίλα χαρακτηριστικά (π.χ. εφοδιασμένα με μηχανισμούς ανύψωσης, εκβάθυνσης, εκσκαφείς κ.ά.). Με την ανάπτυξη του μαζικού τουρισμού απέκτησαν ιδιαίτερη σημασία τα α. για πούλμαν, που κατασκευάζονται ακόμα και σε μικρές σειρές παραγωγής και διαθέτουν όλες τις ανέσεις για τους επιβάτες (μαλακά καθίσματα με ερεισίνωτο που ρυθμίζεται, ραδιόφωνο, κλιματισμό κλπ.) και με δυνατότητες εκτεταμένης θέας (σκεπή που μπορεί να ανοίγει, κουβούκλιο κατά ένα μέρος από διαφανές ακριλικό υλικό κλπ.). To σχήμα του α. έχει υποστεί ουσιώδεις μεταβολές, σε συνάρτηση με την αύξηση των επιδόσεων και την επιθυμία να επιτευχθεί, με την ίδια ισχύ κινητήρα, καλύτερη διείσδυση στον αέρα. Μεταξύ 1920 και 1939 ο κόσμος παρακολούθησε τον θρίαμβο της αεροδυναμικής. Το μπροστινό κρύσταλλο (παρμπρίζ) τοποθετήθηκε με κλίση προς τα πίσω και οι τροχοί σκεπάστηκαν από μεγάλα καμπυλόγραμμα φτερά. Το μπροστινό τμήμα που προστάτευε τον κινητήρα και περιελάμβανε ένα δικτυωτό τμήμα (μάσκα) για την ψύξη του ψυγείου σχεδιάστηκε κι αυτό με διάφορους τρόπους, ώστε να διεισδύει καλύτερα στο τείχος του αέρα. Ύστερα τοποθετήθηκαν μπροστινά κρύσταλλα καμπύλα προς τα πλάγια, για να επιτρέπουν έτσι καλύτερη ορατότητα και ένα σχήμα οξύ προς τα πίσω, ώστε να διευκολύνεται η εκροή των νημάτων του αέρα, τα οποία άλλαξαν το σχήμα των αυτοκινήτων μαζικής παραγωγής. Υποβάλλοντας τα πρωτότυπα των α. σε αυστηρούς ελέγχους μέσα στις αεροδυναμικές σήραγγες, προσπαθούσαν να προσδιορίσουν ένα σχήμα α. με επιστημονικά κριτήρια. Οι γραμμές των ευρωπαϊκών εργοστασίων της Σιτροέν (Citroen), της Πεζό (Peugeot) και της Φίατ (Fiat) υπήρξαν περίφημες πριν από τον πόλεμο. Στις ΗΠΑ, η εξέλιξη έκλινε γρήγορα προς α. βαριά και μεγάλου μεγέθους. Αυτά ήταν βέβαια άνετα, χρειάζονταν όμως κινητήρες μεγά λης ισχύος, εξαιτίας ακριβώς του βάρους τους. Αντίθετα, μετά τον B’ Παγκόσμιο πόλεμο, οι Ευρωπαίοι κατασκευαστές προσπάθησαν να επινοήσουν α. πιο ελαφρά, αλλά ανθεκτικά, κατάλληλα για οικονομικούς κινητήρες χαμηλής ισχύος. Το σχήμα εξελίχθηκε λοιπόν προς μια ενσωμάτωση διάφορων ξεχωριστών στοιχείων, συνεπώς προς μια σχετική λιτότητα. Τα φτερά ενσωματώθηκαν στον γενικό όγκο, όπως επίσης και οι φανοί, ο χώρος αποσκευών (πορτ-μπαγκάζ) και οι προφυλακτήρες. Εξάλλου, αυξήθηκε η επιφάνεια των κρυστάλλων. Αυτή η εξέλιξη, που άρχισε με το Renault 4CV, το Peugeot 203, το Volkswagen 1200, όλα τους αυτοκίνητα που σχεδιάστηκαν αμέσως πριν ή κατά τη διάρκεια του B’ Παγκοσμίου πολέμου, οδήγησε στα σημερινά α. μέσα από τόσους δρόμους, όσες και οι εταιρείες κατασκευής αυτοκινήτων και οι σειρές των τύπων τους. Στην Ευρώπη, το πιο κλασικό σχήμα (έστω και αν εκσυγχρονίζεται και αυτό σιγά-σιγά) είναι το σχήμα των αυτοκινήτων πολυτελείας αγγλικής και γερμανικής προέλευσης, τα οποία διατηρούν ζηλότυπα τη μάσκα και το παραδοσιακό σχήμα του μπροστινού μέρους του α. Τα πιο διάσημα α. είναι ιταλικά ή άλλων χωρών, που σχεδιάζονται όμως από Ιταλούς. Στις ΗΠΑ, ύστερα από μια αντίδραση εναντίον των πολύ μνημειακών α. και μετά την εφήμερη επιτυχία των αποκαλούμενων κόμπακτ (αυτοκίνητα σχετικά μικρών διαστάσεων και οικονομικά, περίπου σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα), αλλά και υπό την έντονη πίεση της επιτυχίας των ιαπωνικών βιομηχανιών, τα α. τείνουν προς μια ισορροπία, όπου ο μεγάλος εσωτερικός χώρος δεν συνεπάγεται υπερβολικές και συχνά άχρηστες εξωτερικές διαστάσεις. Πρέπει να σημειωθεί επίσης η σχεδόν ολική εγκατάλειψη των α. με σχήμα οξύ προς τα πίσω, αν και τούτο για μεγάλο χρονικό διάστημα είχε θεωρηθεί αεροδυναμικό. Στις σημερινές μεγάλες ταχύτητες, το κομμένο πίσω μέρος, δηλαδή αυτό που καταλήγει σε ένα κάθετο επίπεδο, δεν βλάπτει στην εκροή του αέρα. Το σχήμα αυτό χρησιμοποιήθηκε πρώτα σε αυτοκίνητα αγώνων, αργότερα όμως επεκτάθηκε στην κατασκευή των αυτοκινήτων μαζικής παραγωγής, όπως επίσης και των αυτοκινήτων σπορμεγάλου τουρισμού. Ιστορική εξέλιξη των αμαξωμάτων. Σχηματική απεικόνιση του αμαξώματος για το μοντέλο «Verso» της Τογιότα, με ειδικά ενισχυμένο πλαίσιο για αντοχή σε περίπτωση σύγκρουσης (φωτ. Toyota Hellas) Σχηματική απεικόνιση του αμαξώματος για το μοντέλο «307» της Πεζό, που η εταιρεία το αποκαλεί «θάλαμο επιβίωσης», λόγω της απορρόφησης ενέργειας σε περίπτωση πρόσκρουσης (φωτ. Lion Hellas). Σχηματική απεικόνιση του αμαξώματος για το μοντέλο «Corolla» της Τογιότα (φωτ. Toyota Hellas).

* * *

το (ή πήγμα, κν. καροσερί)

τεχνολ. τμήμα τών τροχοφόρων οχημάτων με προορισμό την προστασία τών επιβατών και τού κινητήρα με τα συστήματά του από τις αντίξοες καιρικές συνθήκες.

[ΕΤΥΜΟΛ. Ο ελληνικός όρος < άμαξα + κατάλ. -ωμα*].